ปุริโส ตาปสสฺสาคมนมคฺคํ โอโลเกนฺโต คจฺฉนฺตเร นิลีโน อจฺฉิฯ สุนโข ตสฺส ปมาทํ โอโลเกตฺวา ธนุโน คุณํ ขาทิตฺวา ฉินฺทิฯ โส ปุน คุณํ ปากติกํ กตฺวา อาโรเปสิฯ เอวํ โส อาโรปิตํ อาโรปิตํ ขาทเตว, อถ โส ปาปปุริโส ตาปสสฺสาคมนํ ญตฺวา ตํ มาเรสฺสามีติ ธนุนา สทฺธิํ อคมาสิฯ อถสฺส สุนโข ปาเท ฑสิตฺวา ปาเตตฺวา ตสฺส มุขํ ขาทิตฺวา ทุพฺพลํ กตฺวา ภุงฺการมกาสิ, เอวญฺหิ สปฺปุริสา อตฺตโน อุปการกานํ ปจฺจุปการํ กโรนฺติฯ วุตฺตญฺหิฯ
[1]
อุปการํ กโรนฺโต โส, สุนโข กตเวทิโก;
สตฺตูปฆาตกํ กตฺวา, อิสิโน ทาสิ ชีวิตํฯ
[2]
ติรจฺฉานาปิ ชานนฺติ, คุณมตฺตนิ กตํ สทา;
อิติ อุตฺวาน เมธาวี, กตญฺญู โหนฺตุ ปาณิโนติฯ
ตโต ตาปโส สุนขสฺส สทฺเทนา คนฺตฺวา ตสฺส ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา การุญฺเญน ปฏิชิคฺคิตฺวา วูปสนฺตวณํ พลปฺปตฺตํ โปเสตฺวา ตตฺเถว วสนฺโต ฌานาภิญฺญํ นิพฺพตฺเตตฺวา อายุปริโยสาเน พฺราหฺมโลกปรายโณ อโหสีติฯ
[3]
สุตฺวาน สาธุ สุนเขน กตูปการํ,
เมตฺติํทิสสฺส ปกตํ อิสินา จ สุตฺวา;
สมฺมา กโรถ กรุณญฺจ ปรูปการํ,
ตํ สพฺพทา ภวติ โว ภวโภคเหตูติฯ
มรุตฺตพฺราหฺมณสฺส วตฺถุํ อฏฺฐมํฯ
19. ปานียทินฺนสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา
ชมฺพุทีเป อญฺญตรสฺมิํ ชนปเท กิเร โก มนุสฺโส รฏฺฐโต รฏฺฐํ ชนปทโต ชนปทํ วิจรนฺโต อนุกฺกเมน จนฺทภาคานทีตีรํ ปตฺวา นาวํ อภิรุหิตฺวา ปรตีรํ คจฺฉติฯ อถาปรา คพฺภินิตฺถี ตาย เอว นาวาย คจฺฉติ, อถ นาวา คงฺคามชฺฌปฺปตฺตกาเล ตสฺสา กมฺมชวาตา จลิํสุฯ ตโต สา วิชายิตุมสกฺโกนฺตี กิลนฺตา ปานียํ เม เทถ, ปิปาสิตามฺหิติ มนุสฺเส ยาจิฯ เต ตสฺสา วจนํ อสุณนฺตา วิย ปานียํ นาทํสุ, อถ โส ชานปทิโก ตสฺสา กรุณายนฺโต [กรุณายปานียํ, กรุณายนฺโตปานียํ, กรุณายโตยํ อิติจกตฺถจิ] โตยํ คเหตฺวา มุเข อาสิญฺจิ, ตสฺมิํ ขเณ สา ลทฺธสฺสาสา สุเขน ทารกํ วิชายิ, อถ เต ตีรํ ปตฺวา กติปยทิวเสน อตฺตโน อตฺตโน ฐานํ ปาปุณิํสุฯ อถาปรภาเค โส ชานปทิโก อญฺญตรกิจฺจํ ปฏิจฺจ ตสฺสา อิตฺถิยา วสนนครํ ปตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อาหิณฺฑนฺโต นิวาสนฏฺฐานํ อลภิตฺวา นครทฺวาเร สาลํ คนฺตฺวา ตตฺถ นิปชฺชิฯ ตสฺมิํเยว ทิวเส โจรา นครํ ปวิสิตฺวา ราชเคเห สนฺธิํ ฉินฺทิตฺวา ธนสารํ คเหตฺวา คจฺฉนฺตา ราชปุริเสหิ อนุพนฺธา คนฺตฺวา ตาเยว สาลาย ฉฑฺเฑตฺวา ปลายิํสุฯ อถ ราชปุริสา อาคนฺตฺวา โจเร อปสฺสนฺตา ตํ ชานปทิกํ ทิสฺวา อยํ โจโรติ คเหตฺวา ปจฺฉาพาหํ คาฬฺหํ พนฺธิตฺวา ปุน ทิวเส รญฺโญ ทสฺเสสุํฯ รญฺญา กสฺมา ภเณ โจรกมฺม มกาสีติ ปุจฺฉิโต นาหํ เทว โจโร, อาคนฺตุโกมฺหีติ วุตฺเต ราชา โจเร ปริเยสิตฺวา อลภนฺโต อยเมว โจโร, อิมํ มาเรถาติ อาณาเปสิฯ
ราชปุริเสหิ ตํ คาฬฺหํ พนฺธิตฺวา อาฆาตนํ นีเต สา อิตฺถี ตํ ตถา นียมานํ ทิสฺวา สญฺชานิตฺวา กมฺปมานหทยา มุหุตฺเตน รญฺโญ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เทว เอโส น โจโร อาคนฺตุโก มุญฺจเถตํ เทวาติ อาหฯ ราชา ตสฺสา กถํ อสทฺทหนฺโต ยชฺเชตํ โมเจตุ มิจฺฉสิฯ ตสฺสคฺฆนกํ ธนํ ทตฺวา มุญฺจาเปหีติ, สา สามิ มม เคเห ธนํ นตฺถิฯ อปิจ มม สตฺตปุตฺเตหิ สทฺธิํ มํ ทาสิํ กโรหิ, เอตํ มุญฺจ เทวาติ อาห, อถ ราชา ตฺวํ เอตํ อธุนาคโตติ วทสิฯ เอตํ นิสฺสาย ปุตฺเตหิ สทฺธิํ อตฺตานํ ทาสตฺตํ สาเวสิฯ กิเมโส เต ญาติ วา, อุทาหุ อุปการโกติ ปุจฺฉนฺโต อาหฯ
[1]
กิํเต โภติ อยํ โปโส, ตุวํ ปุจฺฉามิ สํสยํ;
ภาตา วา เต ปิตา โหติ, ปติ วา เทวโร ตวฯ
[2]
ญาติ สาโลหิโต กินฺนุ, อุทาหุ อิณทายโก;
อโถปการโก กินฺนุ, กสฺมาสฺส เทสิ ชีวิตํติฯ
ตโต สา อาหฯ
[3]
เอโส เม ปุริโส เทว, กตปุพฺโพปการโก;
อตาณเมกิกํ [อตฺตานเมกิกํ อิติกตฺถจิ] เจโส, ทุกฺขิตํ มรเณ ฐิตํฯ
[4]
วิชายิตุ มสกฺโกนฺติํ, คพฺภินิํ ทุกฺขเวทินิํ;
โตเยน มํ อุปฏฺฐาสิ, เตนาหํ สุขิตา ตทาฯ
[5]
ภงฺคกลฺโลลมาลาย, อุตฺตรนฺตํ มหณฺณวํ;
ปหาย ปาตุํ กูปสฺส, ยาติ โลโก ปิปาสิโตฯ
[6]
ตเถว วิชฺชมาเนสุ, ชเนสุ มนุชาธิป,
เอกสฺเสว มนสฺมิํหิ, คุณํ ติฏฺฐติ สาธุกํฯ
[7]
ปหตฺวาน มตํ หตฺถิํ, มํสตฺถี เกจิ ชนฺตุโน;
อนุพนฺธนฺติ มํสตฺถํ, สสํ ธาวนฺต เมกกํฯ
[8]
ตเถว วิชฺชมาเนสุ, ชเนสุ มนุชาธิป;
คุณวนฺต มนุพนฺธนฺติ, สปฺปุริสํ กตเวทิกํฯ
[9]
ตสฺมา สปฺปุริเส ธมฺเม, ปติฏฺฐาสฺมิ นราธิป;
อนุสฺสรนฺติ เอเตน, กตปุพฺพู ปการกํฯ
[10]
อหญฺจ มม ปุตฺตา จ, เอเตนมฺห สุขาปิตา;
ชีวิตมฺปิ ปริจฺจชฺช, มุจฺจนีโย อยํ มยาติฯ
ตโต ราชา โทวาริกํ ปกฺโกสิตฺวา ตมฺปิ ปุจฺฉิตฺวา อธุนาคตภาวํ ญตฺวา ตสฺสา สปฺปุริสธมฺเม สนฺตุฏฺโฐ เตสํ อุภินฺนมฺปิ มหนฺตํ ยสํ อนุปฺปทาสิฯ เต ลทฺธยสา ต โต ปฏฺฐาย ทานาทีนิ ปุญฺญกมฺมานิ กตฺวา สคฺคปรายณา อเหสุนฺติฯ
[11]
ธมฺเม ปติฏฺฐิตมนา อปิ มาตุคามา,
เอวํ ลภนฺติ วิภวญฺจ ปสํสนญฺจ;
ธมฺมญฺจ สาธุจริตํ มนสีกโรนฺโต,
ธมฺเมสุ วตฺตถ สทา สุจิสชฺชนาติฯ
ปานียทินฺนสฺส วตฺถุํ นวมํฯ
20. สหายสฺส ปริจฺจตฺตชีวิตกสฺส วตฺถุมฺหิ อยมานุปุพฺพีกถา
ภควติ ปรินิพฺพุเต สาวตฺถิยํ โสมพฺราหฺมโณ โสมทตฺตพฺราหฺมโณติ ทฺเว พฺราหฺมณา วสนฺติฯ ตตฺถ โสมทตฺตพฺราหฺมเณน สทฺธิํ โสมพฺราหฺมโณ เยภุยฺเยน ทูตํ กีฬติฯ
